Ik heb een stapel boeken
meegenomen. Eindelijk tijd om rustig te lezen. Al weken kijk ik uit naar
‘Tonio’ van A.F.Th. van der Heijden. Een requiemroman over zijn zoon die omkwam
bij een verkeersongeval. Een boek geschreven door de ogen van een vader. Hoe
ervaart hij de dood van zijn zoon? Het is een dik boek. Ik lees rustig. Laat de
teksten tot me doordringen. Vier dagen heb ik nodig om het boek uit te lezen.
Het is zo anders dan de dood van Guusje. Tonio is enig kind. Hij is volwassen
en woont niet meer thuis. De laatste keer dat zijn ouders hem zien is drie
dagen voor het ongeval. Ze hebben een prettige avond samen. Zijn dood komt vanuit het niets. Op Eerste Pinksterdag, de negende verjaardag van
Guusje overigens, worden zijn ouders opgehaald door een politiebusje en naar
het AMC gebracht. Tonio verkeert in kritieke toestand. Artsen vechten voor zijn
leven. Tegen beter weten in? Aan het eind van de dag horen ze dat Tonio gaat
overlijden. Verder opereren is zinloos. De beademing wordt stopgezet. De ouders
mogen afscheid nemen voordat hij zijn laatste adem uitblaast. Daarna zien ze
hun zoon bewust niet meer. Ze willen hem zich levend herinneren. Tonio wordt in
kleine kring begraven. Een sobere uitvaart. Een nazit met veel alcohol. Het
valt me op dat drank een grote rol speelt na het overlijden van Tonio. Zo ook
kalmeringspillen.
De roman gaat niet alleen
over de dood van Tonio. Het verhaal behandelt zijn leven. Zeker de eerste helft
van het boek. Daarna gaat Van der Heijden meer in op zijn gevoelens van rouw.
Ik lees verschillen met mijn wijze van rouwen. Hij wil niet gecondoleerd worden. Daarom ontwijkt hij mensen bewust. Bij hem speelt boosheid vaak. Ik herken het niet. Op wie
moet ik boos zijn?
Er zijn ook
overeenkomsten. Zo heeft Van der Heijden een hekel
aan de zin die je vaak tegenkomt op condoleancekaarten: gemis slijt na verloop
van tijd. Veder ervaart hij een andere wereld na de dood van zijn
zoon. Een diep litteken dwars door zijn leven. Een ervoor en erna.
De mooiste zin uit het
boek vat mijn huidige gevoelens van rouw perfect samen: het huilt in mij. Ik
heb het al vaker gesteld. Ik toon nauwelijks tranen. Gestopt na de uitvaart.
Het verdriet zit in me. Ik denk aan Guusje. Vele momenten van de dag.
Ik vul de dagen niet
alleen met lezen. Met Yvonne, Hans, Anton en Loes ga ik op stap. Op woensdag 25
juli samen naar Barcelona. Parc Guëll is een van de mooiste parken van Europa.
Als in een doolhof loop je steeds door een andere omgeving. Steeds afvragend
waar je heen gaat. De Ramblas bezochten we vier jaar geleden ook al. Met alle
kinderen. We waren Hans een half uur kwijt. We genoten van heerlijke
watermeloenen. Liepen Guusjes vriendin Nikki, samen met haar zus en ouders,
tegen het lijf. Toen waren er veel straatverkopers en levende standbeelden.
Daar is weinig meer van over. Zijn ze verdreven door de autoriteiten? De
Ramblas is minder levendig.
Enkele dagen later
bezoeken we Montserrat. De rijkdom van de kerk is zichtbaar. Vroeger staken we
nooit een kaarsje op. Tegenwoordig wel. Voor Guusje en voor Xena. Herinnering
en hoop.
De andere dagen vermaken
we ons met lezen, luieren en zwemmen. Toch merken Yvonne en ik dat ook Hans,
Anton en Loes hun oudere zussen missen. Hans wil op zondag dolgraag met me
meerijden naar het vliegveld. Janneke en Lisa ophalen. We zijn compleet.
We maken een wandeling
samen. De kinderen lopen voor ons. Ik vertel tegen Yvonne dat het misschien
vreemd klinkt, maar het beeld van vijf kinderen went. Ik weet dat Guusje er
niet meer tussen kan lopen. Dit staat los van het missen. Alsof mijn hersenen
zich hebben aangepast aan de nieuwe werkelijkheid: vijf om voor te zorgen en zes
om van te houden.
Na ‘Tonio’ lees ik ‘Tranenvan liefde’. Dit boek is geschreven door Tim Overdiek. Zijn vrouw Jennifer werd
aangereden door een motoragent. Op het moment dat ze een zebrapad overstak met
het licht op groen. Heel wrang. Ook Jennifer overleed in het AMC. ‘Tranen van
liefde’ is een dagboek. Tim is weduwnaar met twee zonen.
Van der Heijden heeft een
prachtig eerbetoon geschreven aan zijn zoon Tonio. Zijn schrijfstijl is
afstandelijk en verhalend. Tim vertelt anders. Heel openhartig. Steeds heb ik
het gevoel dat ik in het verhaal zit in plaats van dat ik een toeschouwer ben.
Ook in ‘Tranen van liefde’ herkenning. Het vermijden van Jennifer als
gespreksonderwerp door anderen. De zorg voor de kinderen. Tim heeft niet alleen
zijn eigen verdriet. Hij wil ook zijn zonen zo goed mogelijk begeleiden. Hoe
doe je dat? Je kinderen opvangen in hun rouw. Ik herken die zorg.
Op 1 januari wil Tim een
nieuwe start maken. Hij maakt bekend de rouw binnen het gezin te willen houden.
Jennifer is twee maanden dood. Richting de buitenwereld wil het gezin weer
gewoon meedraaien. Net zoals voor het overlijden van Jennifer. Dat het
uiteindelijk niet lukt lees je in de maanden die volgen.
De verschillen met mijn
situatie zijn bij ‘Tranen van liefde’ groter dan bij ‘Tonio’. Tim verliest zijn
partner. Niet zijn kind. Al na enkele maanden heeft hij contact met andere
vrouwen. Op zoek naar een nieuwe partner voor het leven. Een andere dimensie
van het verlies. Het maakt zijn verdriet niet minder. Wel anders.
Ik heb het boek ‘Tranen
van liefde’ van Tim gekregen. We hebben elkaar enkele maanden geleden ontmoet.
We ruilden onze boeken. Tim heeft een boodschap in mijn boek geschreven:
Hoe dan ook, het wordt
beter
Hoopvolle woorden. Ik merk
er echter weinig van. Het is anders. Dat wel. Met Guusjes dood stapte ik een
nieuwe werkelijkheid binnen. De wereld metzonder Guusje. Beter ervaar ik deze
wereld nog steeds niet. Ook niet negen maanden na haar uitvaart.
Samen op vakantie is
gezellig. Heerlijk dat we compleet zijn zonder dagelijkse beslommeringen.
Yvonne en ik willen vooral weinig doen. Echt rust houden. De hangmatten zijn
vaak bezet. Er worden veel boeken gelezen. Spelletjes gedaan. ’s Avonds meestal
Kolonisten van Catan. Al jaren ons favoriete gezelschapspel op vakantie.
Vroeger won ik vaak. Deze vakantie leg ik het af. De kinderen worden ouder. Dus
slimmer in het spel.
Wordt vervolgd